Op een zonovergoten 7 mei krioelt het op het plein aan metrostation Clemenceau in Anderlecht van de bedrijvigheid. Jong en oud zijn druk in de weer met planten, timmeren, dansen, babbelen, pannenkoeken bakken … Deze buurtnamiddag is de tweede activiteit binnen het Giraff-project dat in deze wijk werd gestart, nog voor ze de afgelopen weken volop in het nieuws kwam door drugsgerelateerd geweld aan het metrostation.

“Het project is gestart met een actie hier op het plein in het najaar van 2024”, vertelt Isabel Van Maele, Raak-ondersteuner in Brussel. We zetten de grote, houten giraf als eyecatcher op het plein en hingen er panelen bij om aan de buurtbewoners – zowel volwassenen als kinderen – te vragen: wat wil je hier anders? Daar kwamen drie dingen uit: we willen het hier properder, we willen hier meer dingen om te spelen, en we willen het groener. Op basis van deze input hebben buurtorganisaties en buurtbewoners de koppen bij elkaar gestoken en beslist om dit jaar 4 acties op te zetten. In januari was er een nieuwsreceptie, en de actie van vandaag, die we ‘Lentekuur’ hebben gedoopt, is de tweede: een actie rond properheid, netheid, sorteren en vergroening. In september zal er een brocantemarkt zijn, georganiseerd in samenwerking met zes vrouwen uit de buurt.” De gebeurtenissen aan Clemenceau van de afgelopen maanden zijn niet de aanleiding geweest voor deze acties, “maar het versterkt wel de goesting om de ruimte terug in te nemen en om met positieve acties naar buiten te komen in plaats van altijd alleen maar het negatieve nieuws dat mensen vernemen via de pers. We willen met dit traject ook aan positieve beeldvorming doen,” zegt Isabel.

Babbels

In de voormiddag stond opruimen centraal, met klassen uit lagere scholen in de buurt die het plein en de omliggende straten opruimden. In de namiddag is het tijd voor vergroening. Terwijl een grote groep jongeren naar plekken in de buurt trekt om er zaadbommen te gooien, worden op het plein de pas gemaakte boomspiegels en plantenvakken aangeplant. Ook Suzy en haar zoon Jack steken een handje toe. “Wij wonen hier in de straat”, steekt Suzy van wal, “en ik vind dit een geweldig initiatief. We kregen een flyer in de bus en we waren vrij, dus komen we planten. Het is superleuk dat we dit samen doen, en dat zoveel mensen erbij betrokken zijn.” Ze wonen hier graag, zegt Suzy. “Hier wordt met elkaar gepraat. Ik heb ook in een andere buurt van Brussel gewoond, en daar kende ik niemand. Als ik nu naar Jack zijn school ga, zie ik veel mensen die ik ken en waar ik een babbeltje mee kan doen. Het is een toffe buurt met veel contact. Er zijn problemen – afval, auto’s die te snel rijden – maar de buurt heeft ook heel veel positieve punten.”

Perspectief creëren

De actie in Clemenceau valt binnen het Giraff-traject, waarmee beweging.net al op meer dan tien plaatsen in Vlaanderen aan de slag ging. “In Anderlecht hadden we al een goed contact met enkele organisaties, dus was het een logische stap om voor deze buurt te kiezen. Giraff draait rond het gebruik en de inrichting van publieke ruimte, én rond het opbouwen en versterken van het sociaal weefsel in de buurt. We proberen een opstap te bieden naar een verduurzaming van het buurtcontact dat dit traject biedt, bijvoorbeeld als Raakpunt. We willen de buurt helpen om in de toekomst zelf mensen samen te brengen en te zorgen dat er dingen blijven bewegen. Bovenal willen we de buurt teruggeven aan de buurtbewoners, die het tot vandaag allemaal heel erg moeten ondergaan én die in veel gevallen duizend-en-een andere dingen aan hun hoofd hebben. We willen perspectief creëren en samen kijken: “wat willen jullie graag doen, wat hebben jullie nodig?”

Warm gevoel overbrengen

Verbinding is daarbij een kernwoord. “Mensen aandacht geven – ook degenen waar we vandaag liever van wegkijken, omdat het ongemakkelijk is – doet hen openbloeien. Daaruit ontstaan mooie dingen. Ik vind dat we als socio-culturele organisatie de opdracht hebben om verbinding met hen te maken, én om hen te verbinden met mensen die al een netwerk hebben en wat steviger in hun schoenen staan, zodat ze van elkaar kunnen leren.” De gebeurtenissen van de voorbije maanden maken het traject urgenter, zegt Tijs De Geyndt, Brussels stadscoördinator bij beweging.net. “In plaats van weg te lopen en hier niets meer te doen, moeten we hier net méér gaan doen. We moeten zorgen dat we het positieve en warme gevoel dat je krijgt als je hier wat tijd doorbrengt, kunnen overbrengen. Mensen die door Brussel lopen zien enkel vuil en beton, maar net daarom is samen dingen opzetten zo belangrijk. Wie erkend en gezien wordt, zal ook beter zorgen voor de plek waar hij woont. Want ook hier willen mensen niets liever dan dat hun kinderen in een veilige, groenere omgeving kunnen spelen.”

Modulair bouwen

Intussen wordt er elders op het plein gezaagd, gevezen en geboord. Het doel: een mobiele gezondheidskiosk. Het is een initiatief van medisch centrum Goujonissimo, ondersteund door Dear Pigs, dat in Brussel projecten begeleidt rond co-creatie en participatief ontwerpen. “Met de kiosk zal Goujonissimo in Anderlecht op verschillende plekken op een vast moment gaan staan – een beetje zoals een marktkraam – om te praten over gezondheid in de brede zin van het woord: opvoeding, leefmilieu, mentale gezondheid …”, vertelt Martha van Dear Pigs. “Vandaag zijn we modulaire onderdelen aan het maken om verschillende soorten kiosken te kunnen uittesten: een kraam, een lange tafel, een hoge toren …”

Buurtgericht zorgen

Ook dienstencentrum Cosmos, dat gelegen is op enkele passen van Clemenceau en waar dagelijks tientallen senioren uit de buurt binnenspringen voor een lekkere maaltijd, een activiteit of een babbeltje, is actief betrokken bij de acties rond Clemenceau. “Wij zijn een dienstencentrum, maar ook een buurtwerking. Buurtgericht werken is voor ons heel belangrijk omdat we dat kunnen linken aan buurtgerichte zorg”, zegt directeur Marc. “Heel wat mensen die naar ons komen, zijn mensen met zorgnoden. Wij kijken graag op welke manier de buurt mee een deel daarvan kan invullen. Een van de meest voorkomende zorgvragen is mensen die zich alleen voelen, geen netwerk (meer) hebben. Door buurtgericht te werken, kan je ook het netwerk van individuele mensen versterken. En daarnaast zorg je met buurtgericht werken er mee voor dat een buurt leefbaarder, plezanter en mooier wordt. Er zijn veel problemen in de buurt, en we kunnen die alleen samen en buurtgericht oplossen, door ons te verenigen.”

Hekken pimpen

Dat het plein vandaag gebruikt kan worden, is uitzonderlijk, want sinds februari is het plein afgesloten met hekken. Om de grauwe aanblik daarvan enigszins te verfraaien, zijn op het plein enkele mensen druk in de weer met repen gekleurd zeil, die ze tussen de hekken weven en waar iedereen een boodschap kan opschrijven. Het is een initiatief van buurtorganisatie Cultureghem. “Ik snap dat het voor de mensen die aan het plein wonen fijn is dat het ’s nachts rustiger is, maar het plein afsluiten met hekken is op termijn geen oplossing”, zegt Gerd Lannoo.